بخش اول مصاحبه هوا فضا با دبیر ستاد توسعه فناوری نانو؛
دانشگاه ها و پژوهشگاه ها در راه اشتباهی هستند
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو اظهار داشت: مقام معظم رهبری از زمانی که آغاز به تعیین شعارهایی برای هر سال کردند، این شعارها به صورت تکاملی به پیش رفته است؛ به این مفهوم که ایشان با شعارهایی که در هر سال مطرح می کنند در واقع خانه های یک پازل و جدولی را تکمیل می کنند. ازاین رو این گونه نیست که اگر در سالهای قبل شعاری را به نام ˮجهش تولیدˮ مزین کردند، سال جاری دیگر سال ˮجهش تولیدˮ نیست.
به گزارش هوا فضا به نقل از ایسنا، مدیریت فناوری یک تخصص میان رشته ای است که علوم پایه، مهندسی، علوم انسانی و دانش و روش های مدیریت را به مبارزه می طلبد تا بتواند از تکنولوژی، خلق ثروت کند. مدیریت تکنولوژی برای نخستین بار در سال ۱۹۸۱ توسط انستیتو تکنولوژی ماساچوست (MIT) در مقطع کارشناسی ارشد عرضه شد و از آن موقع تابحال ده ها دانشگاه اقدام به ایجاد دوره های آموزشی متنوعی در مقاطع مختلف تحصیلی، شامل دوره های کوتاه مدت چند روزه تا دوره های دکترای تخصصی کرده اند و هم اکنون صدها تشکل در سرتاسر دنیا فعال گشته است.
مدیریت تکنولوژی بر خلاف رشته های مدیریت صنایع و مهندسی صنایع که هدف اصلی خویش را صرف بهبود و ارتقای کارایی تولید کرده است، تلاش دارد با تمرکز بر روی "تکنولوژی" و فرایندهایی همچون تحقیق و توسعه، نوآوری، انتقال تکنولوژی و همکاری تکنولوژی، نحوه به کارگیری فناوری های نوین و تعمیق تکنولوژی های موجود را در بنگاه های مختلف تولیدی و خدماتی، تعیین و مدیریت کند که این امر در یک زنجیره از دانشگاه تا صنعت خلاصه می شود و این در شرایطی است که به قول دکتر سعید سرکار، دبیر ستاد توسعه فناوری نانو؛ دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و پارک های علم و فناوری در این حوزه راه را به اشتباه رفته اند و نیازمند یک تغییر نگرش بر مبنای برنامه ریزی و استراتژی هستند.
وی اعتقاد دارد هم اکنون پژوهشگاه ها که باید حلقه واسط دانشگاه و صنعت باشند، مبادرت به پذیرش دانشجو کردند و پارک ها هم به امر "پارکبانی" مشغول هستند و خروجی چنین سیستمی، افرادی با ضایعه نخاعی خواهد بود! دبیر ستاد نانو همینطور با مروری بر فناوری هایی که از جانب وزارت علوم مدیریت شده است، یادآور می شود که اگر قرار بود فناوری نانو هم در اختیار این نهاد باشد، سرنوشتی همانند حوزه های ژنتیک و پلیمر داشت.
وی موارد دیگری را یادآور می شود که در ادامه در مصاحبه با ایسنا اعلام نمود:
شعارهای سال برای یک سال نیستند و باید تا آینده زنده بمانند
دکتر سعید سرکار در گفتگو با ایسنا ضمن اشاره به شعار سال و مزین شدن آن به نام "دانش بنیان؛ تولید، اشتغال آفرینی" از جانب مقام معظم رهبری با اشاره به اینکه مبحث دانش بنیان ها بحث یک سال گذشته کشور نیست، اضافه کرد: مقام معظم رهبری از زمانی که آغاز به تعیین شعارهایی برای هر سال کردند، این شعارها به صورت تکاملی به پیش رفته است؛ به این مفهوم که ایشان با شعارهایی که در هر سال مطرح می کنند، خانه های یک پازل و جدولی را تکمیل می کنند.
وی افزود: از این رو این گونه نیست که اگر در سالهای قبل شعاری را به نام "جهش تولید" مزین کردند، سال جاری دیگر سال "جهش تولید" نیست. این شعارها رهنمودها و ملزوماتی است که مقام معظم رهبری به آن توجه کردند و بر این اساس، سال جاری هم نه تنها سال جهش تولید است، بلکه شعار ۶ سال قبل ایشان هم هنوز زنده است و باید بر روی آن متمرکز شد. به این صورت نیست که این شعارها در بازه یک سال، انجام و بعد به کناری گذاشته می شود؛ بلکه این شعارها در تداوم با یکدیگر هستند. ازاین رو اگر مقام معظم رهبری این مورد (دانش بنیانی) را مطرح نمودند، باید دستورالعمل و دستور کار ۲۰ سال آینده متولیان این حوزه قرار گیرد؛ چون که اقدامات در حوزه دانش بنیان ها مقطعی نیست.
دبیر ستاد توسعه نانو تصریح کرد: از این رو اعلام این شعار برای ما تازگی نداشت، چون مقام معظم رهبری ۲۰ سال است که در هر فرصتی در مورد این موضوعات سخنرانی دارند و تاکید دارند و ایشان به صورت عمیق به این موضوعات اشراف دارند؛ ولی جای تاسف است که لایه های بعدی که دولت ها و مجلس است، هیچ وقت پیام مقام معظم رهبری را نگرفتند. ولی آنهایی که باید این پیام ها را بگیرند، گرفتند و اقدامات خویش را هم شروع کرده اند. ما امیدواریم که متولیان امر پیام را دریافت نمایند، ولی من در این حوزه شک دارم!
زنجیره ای از اقدامات دانش بنیانی
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو به بیان زنجیره دانش بنیان شدن شرکت ها پرداخت و اظهار داشت: اجبار ایجاد یک شرکت دانش بنیان، تولید حداقل یک محصول دانش بنیان است و یک محصول دانش بنیان زمانی تولید می شود که یک فناوری خلق و توسعه داده شود و توسعه علمی نیازمند بنیه علمی است.
وی خلق شرکتهای دانش بنیان را همانند دسترسی به میوه هایی دانست که برای رسیدن به میوه باید نهال آن در اختیار باشد تا با مراقبت از آن به میوه رسید، افزود: توسعه فعالیتهای دانش بنیان باید از جایی آغاز شود و ادامه یابد تا ثمر دهد. برای آنکه یک شرکت دانش بنیان ایجاد شود، حداقل ۴ تا ۵ سال زمان نیاز دارد؛ ازاین رو ما باید به ابتدای این مسیر برویم و بذرپاشی ها و مراقبت ها را افزایش دهیم.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو، افزایش سرمایه گذاری و روی کار آمدن مدیران آشنا با توسعه فناوری را از دیگر زیرساخت های مورد نیاز برای افزایش شرکتهای دانش بنیان دانست و اظهار داشت: ما باید در این راه فناوران را تربیت نماییم تا با تأمین نیازهای آنها، آشنا کردن آنها با سرمایه گذاران، اعطای وام و تسهیلات، عرضه مشاوره، تهیه طرح کسب و کار، رصد فناوری، عرضه مشاوره در زمینه تولید و تهیه امکانات، محصولات آنها به بازارها عرضه شوند.
وی تصریح کرد: در این راه باید حواسمان باشد که شرکت هایی که داریم، برای آنها کِشش بازار ایجاد نماییم، نه این که تعداد شرکتهای دانش بنیان را افزایش دهیم و از طرفی شرکتهای موجود ریزش کنند.
*** پژوهشگاه ها به جای تمرکز بر روی پژوهش، توسعه علمی و خلق فناوری و ارتباط با صنعت، دوره های کارشناسی ارشد و دکتری را راه اندازی کردند و تبدیل به دانشگاه شدند؛ یعنی پژوهشگاه ها که دارای مأموریت های خاصی هستند، به دانشگاه تبدیل شدند! اینها باید درست شود. ما باید از پژوهشگاه ها انتظار داشته باشیم و باید پذیرش دانشجو در پژوهشگاه ها ممنوع شود. در چنین شرایطی، پژوهشگاه هدفمند داریم. پژوهشگاه ها باید به کانون پایلوت های نیمه صنعتی تبدیل شوند. پژوهشگاه ها باید این رسالت را بر عهده بگیرند و حلقه واسط میان آزمایشگاه تا صنعت را پر کنند. هم اکنون فناوری های زیادی در "اِشل" آزمایشگاهی ساخته شده که در قفسه ها معطل مانده اند، چون این پل ارتباطی تا صنعت ساخته نشده است. این چالش ها باید شناسایی شود تا اقتصاد و تولید دانش بنیان ایجاد شود و اگر این زنجیره تکمیل شود، کارآفرینی هم اتفاق خواهد افتاد.
سرکار، پایداری یک شرکت دانش بنیان را در گرو پایداری بازار آنها دانست و اظهار نمود: یک شرکت نمی تواند تنها مبادرت به تولید و انبار کند. آنها تولید می کنند تا محصولات آنها به بازار برسد، ضمن آنکه باید متوجه باشیم که یک محصول دانش بنیان مشتری و مصرف کننده خاص خویش را دارد. بر این اساس است که در خیلی از مواقع، بازار ۸۰ میلیونی کشور، یک بازار بزرگ برای محصولات دانش بنیان نیست و لازم است که به بازارهای بین المللی وارد شویم و ورود به بازارهای بین المللی، ملزومات خاص خویش را می طلبد.
وی ارتقای کیفیت و قیمت، رقابت پذیری و دریافت استانداردهای خاص را از ملزومات اولیه ورود محصولات دانش بنیان به بازارهای بین المللی عنوان نمود و خاطرنشان کرد: تحقق این ملزومات احتیاج به حمایت و حفاظت و استراتژی های خاص دارد و بر این اساس این امر زنجیره ای از فعالیت ها را می طلبد و ما نمی توانیم فقط بخشی از آنرا بگیریم و بر تولید دانش بنیان متمرکز شویم، بلکه این مهم به استراتژی و کشش بازار نیاز دارد.
سرکار، گام اول کشش برای محصولات دانش بنیان را در کشور دانست و اظهار نمود: فناوری در کشور توسعه داده می شود، ولی صنایع از آن استفاده نمی کنند، چون آن صنعت می بیند که با استفاده از این تکنولوژی، ۱۰ درصد به قیمت نهایی محصولش اضافه شده است، ولی متوجه نیست که عمر مفید آن محصول ۲ تا ۳ سال ارتقا یافته است. این معضل تنها در صنایع خودروسازی نیست، بلکه در صنایعی چون پتروشیمی و صنایع نفت هم به همین روال است و به خرید از خارج عادت کرده اند.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با تکیه بر این که قالب های کشور "نفتی" بسته شده است، اضافه کرد: قالب نفتی یعنی نفت فروخته می شود و پول آن صرف واردات می شود و زمانی که اقتصاد کشور نفتی تعریف شود، خروجی نخواهد داشت. ما باید قالب های اقتصادی، صنعتی، تولیدی و برنامه و مدیریت خویش را که نفتی بسته شده است، عوض نماییم. وقتی وارد عرصه دانش بنیان ها شویم، این قالب ها تغییر خواهد کرد؛ چون این عرصه مبتنی بر نفت و واردات نیست، بلکه مبتنی بر دانش، فناوری و محصولات با ارزش افزوده است؛ ازاین رو بسیار مهم می باشد که یک استراتژی خوب اتخاذ شود و این مسیر ادامه پیدا کند.
وی به زنجیره تولید دانش بنیان در کشور اشاره نمود و با اشاره به اینکه در دانشگاه های کشور در زمینه توسعه علمی به خوبی کار شده است، اظهار داشت: اکنون باید وارد توسعه فناوری شویم و این چیزی است که دانشگاه ها و پژوهشگاه های کشور با آن بیگانه هستند و جزو برنامه های آنها نبوده است.
سرکار، برنامه اول دانشگاه ها را آموزش عنوان نمود و اضافه کرد: پس از آن دانشگاه ها وارد عرضه پژوهش شدند، در حالیکه این نگرانی بود که با وارد شدن دانشگاه ها به پژوهش، آموزش ضربه خواهد خورد. حالا ما تاکید داریم که اساتید وارد عرصه توسعه فناوری شوند. این مطالبه از جانب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان برنامه و بودجه از دانشگاه ها باید وجود داشته باشد و اعلام کنند که بر مبنای خروجی های فناورانه به دانشگاه ها بودجه اختصاص داده می شود. پتانسیل و توانمندی برای این حرکت در این راه وجود دارد.
وی با تکیه بر این که دانشگاه ها و پژوهشگاه ها را در راه بیراهه بردیم، اظهار داشت: پژوهشگاه ها به جای تمرکز بر روی پژوهش، توسعه علمی و خلق فناوری و ارتباط با صنعت، دوره های کارشناسی ارشد و دکتری را راه اندازی کردند و تبدیل به دانشگاه شدند؛ یعنی پژوهشگاه ها که دارای مأموریت های خاصی هستند، به دانشگاه تبدیل شدند. اینها باید درست شود و خروجی پژوهشگاه ها باید مبتنی بر تعداد فناوری ها، رسوخ فناوری در صنعت و پرداختن به چالش های بخش صنعتی شود.
دبیر ستاد توسعه نانو، اضافه کرد: پژوهشگاه ها باید کانون ایجاد شرکتهای دانش بنیان شوند. این چیزی است که ما باید از پژوهشگاه ها انتظار داشته باشیم و باید پذیرش دانشجو در پژوهشگاه ها ممنوع شود و اگر مقرر است این مراکز دانشجو پذیرش کنند، باید دانشجوی دکتری مبتنی بر PhD by Research باشد و دانشجویان به جای آنکه در کلاس های درس حاضر شوند، بر روی پروژه های کاربردی در جهت رفع نیازهای صنعتی متمرکز شوند. در چنین شرایطی، پژوهشگاه هدفمند داریم.
سرکار با اشاره به اینکه ساختار پژوهشگاه ها باید بازبینی شود، چون همه بیراهه رفتند، اظهار نمود: پژوهشگاه ها باید به کانون پایلوت های نیمه صنعتی تبدیل شوند. مشکلی که داریم، این است که اگر در آزمایشگاه ها ماده ای تولید شد و یا دارویی سنتز شد، می تواند در عرصه صنعت، به تولید انبوه برسد و این در شرایطی است که تولید ماده در مقیاس گرم با تولید محصول در مقیاس تن و صنعتی متفاوت می باشد.
وی با تکیه بر این که در این حوزه یک حلقه مفقوده داریم، اظهار داشت: پژوهشگاه ها باید این رسالت را بر عهده بگیرند و حلقه واسط میان آزمایشگاه تا صنعت را پر کنند. هم اکنون فناوری های زیادی در "اِشل" آزمایشگاهی ساخته شده که در قفسه ها معطل مانده اند، چون این پل ارتباطی تا صنعت ساخته نشده است. این چالش ها باید شناسایی شود تا اقتصاد و تولید دانش بنیان ایجاد شود و اگر این زنجیره تکمیل شود، کارآفرینی هم اتفاق خواهد افتاد.
بلایی که سَر ژنتیک و علم مواد آمد
دکتر سرکار، بحران کنونی کشور را بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی و نیروهای متخصص دانست و اضافه کرد: تشکیل پژوهشگاه ها که در ۲۵ سال قبل صورت گرفت، اقدام بسیار مترقی ای بود، نمونه آن راه اندازی پژوهشگاه پلیمر است. ایجاد این پژوهشگاه در آن زمان همانند توسعه فناوری نانو هم اکنون است. ژنتیک هم در آن زمان یک علم نوبرانه محسوب می شد. پژوهشگاه مواد و انرژی قرار بود بک "بون" و "سولار سل" و الکترونیک کشور باشد، ولی حالا ببینید به چه روزی افتاده است! تربیت دانشجو و انتشار مقاله در رأس مأموریت های آنها قرار گرفت و این مسیری بود که پژوهشگاه ها در آن به بیراهه رفتند و نفهمیدند چه کاری را باید انجام دهند.
دبیر ستاد توسعه نانو با تکیه بر این که همین بلا می توانست سر نانو تکنولوژی کشور بیاید، اظهار داشت: در آن زمان دعواهای زیادی بود که وزارت علوم می گفت این فناوری را به ما بدهید و این در شرایطی است که فناوری هایی چون ژنتیک، پلیمر و شیمی، نفت، مواد و انرژی به این وزارت خانه محول شدند، ولی چه اقداماتی برای توسعه آنها انجام دادند که نانو فناوری هم به این وزارت خانه سپرده شود!
سرکار با طرح این سوال که اگر نانو فناوری به وزارت علوم داده می شد، این فناوری به چه سرنوشتی گرفتار می شد، اظهار نمود: باردیگر برای این فناوری بودجه های کلانی، دریافت و پژوهشگاه نانو تکنولوژی تاسیس و تعدادی هیات علمی در آن وارد می شد و با دریافت بودجه سالانه باردیگر همان روند تربیت نیروی انسانی و انتشار مقاله تکرار می شد. با چنین زیر ساختی، نانو تکنولوژی در کشور فراگیر نمی شد، همانطور که ژنتیک و پلیمر فراگیر نمی شد.
وی تصریح کرد: ما در ستاد نانو زنجیره فناوری نانو را طراحی کردیم و در یک بازه ۲۰ ساله تعداد یک هزار و ۱۱۱ محصول در بازار داریم. این دستاورد از تربیت نیروی انسانی آغاز شد و با توسعه فناوری و رسوخ آن در صنعت و ایجاد شرکتهای دانش بنیان، حالا این محصولات در بازارهای بین المللی است. ما همه حلقه های زنجیره ارزش را طراحی و پیاده سازی کردیم و این در شرایطی است که ما در تأمین این زنجیره درگیر نشدیم که پژوهشگاهی بزنیم و محفلی درست شود و با پول مردم برای خودمان پرستیژ درست نماییم و این اتفاقی است که در کشور رخ داد و فاجعه است. اینها بایستی اصلاح گردد و امیدواریم با تاکید مقام معظم رهبری تغییر نگرشی در نهادهای علم و فناوری در کشور رخ دهد و پیرو این تغییر نگرش، تغییر رفتاری را شاهد باشیم.
رؤسای پارک ها، "پارکبان" نباشند!
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو، به وضعیت توسعه پارک های علم و فناوری اشاره و اظهار نمود: اگر از من بپرسند که آیا وزارت علوم و دانشگاه ها باید متولی پارک های علم و فناوری باشند، پاسخ می دهم خیر. رؤسای پارک های علم و فناوری بیشتر "پارکبان" شدند! آنها زمینی را دریافت و با تهیه زیر ساخت هایی چون آب و برق و گاز، یا اراضی را می فروشند و یا اجاره می دهند و عده ای در این اراضی ساختمان سازی می کنند و مستقر می شوند و از آنجاییکه از مزایایی برخوردار می شوند، ۲۰ سال است که یک محصول را تولید می کنند!
وی با طرح این سوال که یک اپراتور که در یک پارک فناوری مستقر شده، آیا خلق فناوری می کند، اظهار داشت: اعتقاد دارم پارک های ما تخصصی شوند، هر چند که سخت است؛ ولی معتقدم یکی از رسالت های سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران این است که متولی تخصصی شدن پارک ها باشد؛ چون ما مستلزم داشتن پارک تخصصی فناوری خودرو، آب و محیط زیست، کشاورزی، نساجی و هوا فضا هستیم. در این محیط است که توسعه فناوری رخ می دهد.
سرکار، تخصصی شدن پارک ها را منجر به هم افزایی و استفاده از تجهیزات یکدیگر دانست و خاطرنشان کرد: تخصصی شدن پارک ها باعث کاهش هزینه ها خواهد شد؛ چون که مثلاً در زمینه الکترونیک یک فُب الکترونیک ایجاد می شود و استانداردها مستقر می شود و بازار و نمایشگاه تأمین می شود و هر کسی که از خارج از کشور وارد کشور شود و بخواهد بداند که ایران در این عرصه چه اقداماتی انجام داده، به این مراکز هدایت می شود.
این مقام مسؤول با طرح این سوال که چرا هر نماینده ای باید یک پتروشیمی در شهر خود ایجاد نماید، اظهار نمود: این رویکرد هنر نیست، چون شهری مانند کاشان که آب برای آشامیدن ندارد، صاحب یک کارخانه فولاد است و در اصفهان رودخانه زاینده رود نابود شد تا کارخانه فولاد و پتروشیمی برپا شود. هر صنعتی جای خویش را دارد و ایجاد پارک های علم و فناوری می تواند چنین ساختارهایی را شکل دهد.
سرکار با تکیه بر لزوم ایجاد ارتباط میان صنعت و دانشگاه و تاکیدات مقام معظم رهبری در این حوزه، اظهار داشت: ما در بیشتر مواقع نه دانشگاه هایمان دانشگاه است و نه صنایع مان، صنعت. ما به نُدرت صنعت و دانشگاه به معنای واقعی داریم؛ چون که دانشگاه ها باید بار توسعه اقتصادی کشور را بر عهده بگیرند نه این که وبال گردن کشور باشند، بودجه بگیرند و خروجی آنها تحویل ضایعه نخاعی فاقد توانمندی به جامعه باشد.
وی تصریح کرد: تغییر مسیر در این حوزه نیازمند برنامه ریزی جامع و کلان است و باید پای آن ایستاد و پیاده کرد.
انتهای بخش اول مصاحبه.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب