رئیس مؤسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران مطرح كرد
ضرورت راه اندازی رصدخانه ژئوفیزیکی در خارج از شهر
هوا فضا: به گزارش هوا فضا، رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با تأکید بر ضرورت راه اندازی رصدخانه ژئوفیزیکی در خارج از شهر، ثبت داده های ژئوفیزیکی را بزرگترین پس انداز ملی برای هر کشوری دانست و اظهار داشت: یکی از این داده ها حاصل از پایش ایستگاه های لرزه نگاری بعد از وقوع هر زلزله است و همه داده ها برای یافتن الگوهای مناسب برای پیش بینی زمان وقوع زمین لرزه در سالیان آینده مفید هستند.
دکتر محمدرضا حاتمی در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه از نظر عده ای که به مسایل سطحی و آنی نگاه می کنند، شاید ثبت این داده ها الان مفید نباشد؛ اما در بازه زمانی ۲۰ تا ۳۰ سال نتایج خوبی حاصل خواهد شد، اظهار نمود: بعنوان مثال سازمان هواشناسی بعد از ۳۰ تا ۵۰ سال جمع آوری داده ها با همکاری سازمان های جهانی الان می تواند با استفاده از این داده ها به مدلی برسد که امروز می تواند وضعیت هوا را پیش بینی نماید.
وی توضیح داد: سازمان هواشناسی ایران بیش از ۶۰ سال داده های هواشناسی مناطق مختلف را برداشت و جمع آوری کرد، به صورتی که حتی در مناطق روستایی با نصب ایستگاه ها، پارامترهایی چون رطوبت هوا، دما، تغییر و سرعت باد و... را اندازه گیری نمود که الان توانسته است با استفاده از این داده ها یک مدل ریاضی کامپیوتری طراحی کند که با تلفیق اطلاعات دیگر کشورهای جهان یک مدل جهانی تعریف شود تا بتوان با استفاده از آن وضعیت هوا را پیش بینی نمود.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، توانایی سازمان هواشناسی در پیش بینی وضعیت هوا را مرهون جمع آوری داده ها طی مدت ۶۰ سال دانست و تصریح کرد: البته جمع آوری داده ها هم چنان ادامه دارد.
حاتمی، جمع آوری داده های ایستگاه های لرزه نگاری را در راستای مدل سازی برای پیش بینی زلزله در آینده سودمند برشمرد و اضافه کرد: هر چه ابزار و تجهیزات بیشتری برای جمع آوری بیشتر داده ها داشته باشیم، متعاقب آن می توان برنامه ریزی های بهتر، قوی تر و صحیح تری با میزان خطای احتمالی کمتر درباب پیش بینی زلزله طی سالیان آینده داشت.
وی، برنامه ریزی های صحیح را مستلزم داشتن اطلاعات و داده های صحیح جمع آوری شده دانست و تصریح کرد: ایستگاه های لرزه نگاری وظیفه ثبت و جمع آوری داده های زلزله به وقوع پیوسته را دارند، هر چند ایستگاه نظیر یک خوشه، یک شبکه را می سازند. الان ۲۰ شبکه در کشور دیتاها را به مرکز ارسال می کنند تا بتوانیم محل دقیق یک زمین لرزه را تعیین نماییم، البته همه این اقدامات نیازمند صرف هزینه و اختصاص بودجه و اعتبارات لازم است. برای انتقال اطلاعات به مرکز هم نیازمند تکنولوژی هستیم.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با بیان اینکه انتقال و مخابره این اطلاعات به مرکز باید به نحوی شامل امواج رادیویی، EPLS یا ماهواره صورت گیرد، اظهار داشت: در هر صورت و با هر روشی باید بدون از دست دادن هیچ داده ای، اطلاعات دقیق و مقرون به صرفه به مرکز مخابره شود.
حاتمی، اهمیت دیگرِ داده ها را برای مراکز تحقیقاتی با هدف برنامه ریزی کشوری برشمرد و اضافه کرد: با این اوصاف در حالی که ما به وجود ۴۰۰ ایستگاه لرزه نگاری در کشور نیاز داریم، الان تنها ۱۳۰ ایستگاه در کشور موجود است.
وی، با بیان اینکه این ایستگاه های لرزه نگاری با مشکلات مختلفی از قبیل قطع و وصل شدن و یا استقرار در مناطق کوهستانی و کویری و حتی غیر قابل دسترس و صعب العبور مواجهند، اضافه کرد: برای جمع آوری داده ها و ارسال آنها به مرکز به تجهیزات و تکنولوژی و البته اعتبار کافی و سرمایه گذاری نیاز داریم.
ضرورت راه اندازی رصدخانه ژئوفیزیکی در خارج از شهر
رئیس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، وجود یک رصدخانه ژئوفیزیکی در خارج از شهر به دور از آلودگی های فیزیکی (صوتی، هوا، لرزش های زمین، مغناطیسی) را در کشور ضروری دانست و اظهار داشت: نصب و راه اندازی آنتن های بزرگ مؤسسه ژئوفیزیک به میلیاردها تومان اعتبار نیاز دارد.
حاتمی با بیان اینکه مؤسسه ژئوفیزیک به رصدخانه های مغناطیس سنجی، یونسفری، رصدخانه های خورشیدی، ژئوالکتریک، رصدخانه ازن و آلودگی هوا، رصدخانه جزر و مد و... نیاز دارد، اضافه کرد: این رصدخانه ها پیش از این در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران وجود داشته اند، اما الان دستگاههای اندازه گیری فرسوده و نیازمند بازسازی هستند، حال آن که برای داشتن تعاملات با سازمان های بین المللی باید این رصدخانه ها بازسازی و نوسازی شوند، البته ناگفته نماند در بیست سال قبل مرکز لرزه نگاری توسعه یافته است.
وی با بیان اینکه مرکز لرزه نگاری هم به صورتی رصدخانه به حساب می آید، افزود: ایستگاه های لرزه نگاری بعد از وقوع زلزله مختصات وقوع زلزله از قبیل طول و عرض جغرافیایی و عمق و بزرگای زلزله را جهت کمک به نیروهای امدادرسانی جهت اعزام به محل وقوع زلزله اعلام می کنند.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، با بیان اینکه گزارش زلزله در ایران برعهده مرکز لرزه نگاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، در آمریکا برعهده سازمان زمین شناسی و در ژاپن برعهده سازمان هواشناسی است، اظهار داشت: همه این سازمان ها یک کار را انجام می دهند و تا حالا هیچ مرکز علمی نتوانسته ادعایی در خصوص پیش بینی وقوع زلزله داشته باشد.
افزایش میزان دقت در اعلام محل وقوع زلزله با افزایش شمار ایستگاه های لرزه نگاری
حاتمی با بیان اینکه همه کشورهای دنیا شامل آمریکا، ژاپن، چین، ایتالیا و... با روشی یکسان زلزله را رصد می کنند، اضافه کرد: دستگاههای لرزه نگاری در مناطق مختلف نصب می شوند که هر چه شمار این دستگاه ها بیشتر باشد، میزان دقت در اعلام محل وقوع زلزله و ثبت خردلرزه ها بیشتر است.
وی با بیان اینکه ما هم حالا در اعلام زمان و محل وقوع زلزله رکورددار هستیم، اظهار داشت: به عبارتی می توانیم ظرف مدت ۵ تا ۷ دقیقه بعد از وقوع زلزله محل (لوکیشن) زمین لرزه، مختصات جغرافیایی و بزرگای زمین لرزه را اعلام نماییم.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، با بیان اینکه در یک زمین لرزه با قدرت تخریب بالا با احتمال زیاد همه خطوط ارتباطی شامل تلفن، برق و حتی گاز قطع می شود، اضافه کرد: شاید ارگان مؤثری در منطقه نظیر فرمانداری وقوع زلزله را اعلام نماید، اما هیچ نهادی نمی تواند به دقت مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مختصات جغرافیایی و بزرگای زلزله را با میزان دقت زیاد اعلام نماید. پس تنها مرجع رسمی برای اعلام دقیق محل وقوع زلزله تنها مؤسسه ژئوفیزیک است که برمبنای اطلاعات این مؤسسه نیروهای امداد و نجات به محل اعزام می شوند.
شناسایی ساختارهای زمین شناسی منطقه دومین فایده ثبت زمین لرزه
حاتمی، شناسایی ساختارهای زمین شناسی منطقه را دومین فایده ثبت زمین لرزه توسط ایستگاه های لرزه نگاری دانست و تصریح کرد: در هنگام وقوع زلزله شکستگی در ناحیه ای از زمین رخ می دهد که امواج ناشی از این زمین لرزه به ایستگاه های لرزه نگاری و دیگر لایه های زمین برخورد می کند، بدین ترتیب با ثبت امواج زمین لرزه قدرت تحلیل دانشمندان از ساختارهای زمین شناسی منطقه و جهان افزایش خواهد یافت.
وی با بیان اینکه با اطلاع از ساختار زمین شناسی می توان دریافت کدام منطقه ایران لرزه خیز و در کجا گسل های اصلی وجود دارد، اضافه کرد: شناسایی این مناطق می تواند هشداری طولانی مدت برای رعایت اصول ایمنی در ساختمان سازی باشد.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، توضیح داد: با شناسایی ساختار زمین شناسی و تائید زلزله خیز بودن و مشخص شدن طول گسل می توان هشدار داد که در صورت شکستن گسل تخریب زیادی رخ می دهد، پس حتی الامکان در آن محل ساختمان سازی نشود و در صورت ناگزیر بودن، اصول ایمنی و مقاوم سازی در مقابل زلزله رعایت شود.
حاتمی با بیان اینکه با ثبت داده، اطلاعات به تدریج جمع آوری می شود، اظهار داشت: الان زمین لرزه هایی قابل احساس هستند که حین وقوع، انرژی زیادی آزاد می شود، اما خیلی از خردلرزه ها قابل احساس نیستند که می تواند به بروز لرزش و شکستگی کوچک بر روی گسل ها یا امتداد گسل منجر شود.
ثبت سالانه بیش از ۱۰ هزار زمین لرزه در ایران
وی با بیان اینکه در ایران سالانه بیش از ۱۰ هزار زمین لرزه ثبت می شود، تصریح کرد: با گسترش ایستگاه های لرزه نگاری می توان کوچک ترین زمین لرزه ها و خردلرزه ها را هم ثبت نمود.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با بیان اینکه با ثبت خردلرزه ها می توان متوجه فعال شدن احتمالی گسل ها شد، اضافه کرد: در این صورت می توان هشدارهای لازم را به مراکز امدادی و یا به مدیران کلان کشور بعنوان یک پیش آگاهی لازم داد که در منطقه ای شمار خردلرزه ها افزایش پیدا کرده است و این کاری است که در همه کشورهای دنیا صورت می گیرد.
حاتمی با بیان اینکه در دیگر مناطق دنیا هم نظیر ایران سایت ها و آژانس های مختلف و در اروپا سازمان زلزله شناسی بعد از وقوع زلزله محل زلزله را در کوتاه ترین زمان ممکن تعیین محل می کنند، اضافه کرد: افزون بر این، می توان با داده های به دست آمده تعیین محل مجدد کرد تا دریابیم محل وقوع زلزله به درستی شناسایی شده است یا خیر؟ تا میزان دقت را افزایش و ضریب خطا را کاهش دهیم.
وی با بیان اینکه جمع آوری دیتاهای یک زمین لرزه کارآیی. کاربردهای تحقیقاتی زیادی دارد، تصریح کرد: البته افزون بر داده های لرزه خیزی و زلزله در همه کشورها داده های دیگری هم بعنوان پیش نشانگرهای زمین لرزه ثبت می شود.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران توضیح داد: به لحاظ تجربی خیلی از دانشمندان دریافته اند قبل از وقوع زلزله اتفاقاتی در بعضی مناطق رخ می دهد که شاید با ثبت آن بتوان زمان وقوع زلزله را پیش بینی نمود، بعنوان مثال افزایش یا کاهش گاز رادون در آن منطقه و نیز داده های یونسفری تغییر می کند، اما در بیشتر نقاط دنیا عمده ثبت داده ها تنها داده های زمین لرزه هاست که البته ثبت سایر داده ها نیازمند صرف هزینه برای تجهیز شبکه است.
حاتمی اظهار داشت: بعنوان مثال برای ایجاد شبکه گاز رادون و یا اندازه گیری هر متغیری نظیر جزر و مد منطقه و یا تغییرات امواج الکترومغناطیسی زمین که از همگی آنها بعنوان پیش نشانگر یاد می شود، نیازمند خرید تجهیزات و صرف هزینه هستیم.
وی با بیان اینکه در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مدتی است داده های غیرلرزه ای هم ثبت می شود، خاطرنشان کرد: اما نمی توان با این داده های جمع آوری شده در کوتاه مدت هشداری را داد، چون هنوز در مرحله تست و آزمایش هستیم و شاید برای کامل شدن اطلاعات به ۲۰ تا ۳۰ سال زمان نیاز باشد.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، با تاکید بر ضرورت ثبت یکسری تغییرات قبل از پیش نشانگرها برای مدت طولانی با هدف طراحی مدلی برای پیش بینی وقوع زلزله، اظهار داشت: بعد از ثبت داده ها احتمال دارد بتوانیم با استفاده از آنها و مدلهای ریاضی و فیزیکی الگویی را برای پیش بینی وقوع زلزله طراحی نماییم.
حاتمی افزود: زمانیکه الگوها طراحی شوند، برای پیش بینی وقوع زلزله کاربرد دارند، ازاین رو یافتن الگویی برای پیش بینی وقوع زمین لرزه فایده دیگری از ثبت داده ها بعد از وقوع زلزله و حتی تغییرات قبل از وقوع آنست.
وی با بیان اینکه در ثبت داده های لرزه نگاری و شتاب نگاری به دنبال این هستیم که وقتی یک زمین لرزه به وقوع می پیوندد، چه شتابی را به زمین وارد می کند؟، اضافه کرد: در بهترین حالت نباید چیزی تخریب شود؛ یعنی ساختمانی فرو نریزد. برای مقاوم سازی ساختمان ها مستلزم داشتن اطلاعاتی از وضعیت زلزله خیزی منطقه هستیم. نمی توان گفت زلزله بلا است، بلکه یک پدیده طبیعی است که می توان با آن زندگی کرد و باید شرایط زندگی خودرا تطبیق دهیم، یعنی ساختمان بهتری با مقاومت در مقابل زلزله بسازیم.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با اعتقاد به اینکه همیشه بشر کوشیده تا بتواند بجای استفاده از الفاظ کلی مانند بلا خواندن پدیده های طبیعی با دانش، مشکلات را حل کند و در این مورد سیستم های گسلی را شناسایی کند و برای مقابله با آن تمهیداتی بیندیشد، اظهار داشت: بااینکه تا حالا آیین نامه ۲۸۰۰ بعد از وقوع زلزله رودبار تدوین شده و قوانینی هم در مجلس به تصویب رسیده است، اما همه این آیین نامه ها و قوانین باید به درستی اجرا و در صورت نیاز به روز شوند، باید احتمال وقوع زمین لرزه ها در فلات ایران سخت گیرانه تر شود.
حاتمی افزود: می توان با داده های به ثبت رسیده اظهار داشت که وقوع زلزله ای با بزرگای ۵.۵ تا ۶ و در عمق ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری در مناطق روستایی با همین شرایط ساختمانی فعلی خسارت به بار می آورد، پس باید با در نظر گرفتن هزینه فایده، منازل مسکونی در مناطق مختلف را بهتر ساخت، بعنوان مثال ساختمان ها باید در ایران در مقابل زلزله ۷ تا ۷.۵ ریشتر مقاوم باشند، چون حداکثر بزرگای زلزله رخ داده شده در ایران به همین میزان ثبت شده است.
وی، خاطرنشان کرد: اگر به پیشرفت علمی کشور می اندیشیم، نه فقط درباره ی زلزله بلکه درباره ی خورشید، ستاره، سیاره ها و فضا هم نیازمند جمع آوری اطلاعات هستیم.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، درباره ی اهمیت داده برداری، اظهار داشت: این مورد داده های مختلفی شامل زمین شناسی، علوم ژنتیکی، اقلیم شناسی و آب و... را شامل می شود. الان همه مردم و سازمان هواشناسی با پایش مداوم سطح ارتفاع آب دریاچه ارومیه متوجه خشک شدن آن شده اند. اگر این پایش بطور پیوسته و علمی از ۵۰ سال پیش شروع می شد و از همان ابتدا هشدارهای لازم داده می شد و در نهایت با در نظر گرفتن روند داده ها، ساختار و الگویی برای پیشگیری از پدیده خشک شدن دریاچه ارومیه استخراج و به این داده ها توجه می شد، امروز شاهد این مشکل نبودیم.
حاتمی خاطرنشان کرد: اگر زلزله بزرگی در منطقه ای رخ دهد، متعاقب آن لرزه های دیگر(پس لرزه) به وقوع می پیوندد، با ثبت داده ها می توان متوجه شد شکستگی بر روی صفحه گسل درحال ادامه یافتن است و یا اینکه در امتداد گسل شکستگی وجود دارد، حتی با افزایش همین اطلاعات می توان هندسه گسل را بدست آورد.
وی ادامه داد: اگر دیتابرداری برای کشور اولویت محسوب شود، معتقدیم باید بهترین، مدرن ترین امکانات و تجهیزات در اختیار ما قرار بگیرد تا دیتاهای دقیق تر با حجم بیشتری برداشت شود.
هزینه کرد برای جمع آوری داده ها نوعی سرمایه گذاری و حساب پس انداز ملی است
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، با بیان اینکه کشورهای توسعه یافته از همین داده ها استفاده می نمایند، تصریح کرد: ازاین رو هزینه کرد برای جمع آوری داده ها نوعی سرمایه گذاری و حساب پس انداز ملی برای هر کشوری است.
حاتمی ضمن اشاره به توسعه رشته ژئوفیزیک، اظهار داشت: شما می توانید به کمک این رشته(ژئوفیزیک) استخراج نفت، اکتشاف معدن و... را داشته باشید که البته همه این ها نیازمند وجود ابزارآلات مناسب برای اندازه گیری های ژئوفیزیکی است.
وی با بیان اینکه ژئوفیزیک شاخه های مختلفی را شامل می شود، افزود: فارغ التحصیلان هواشناسی مؤسسه جذب سازمان هواشناسی، فارغ التحصیلان علوم فضایی جذب سازمان فضایی و فارغ التحصیلان ژئوفیزیک جذب سازمان های مطالعاتی و اجرائی مانند شرکت نفت و... می شوند.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در تعریف رشته ژئوفیزیک، اظهار داشت: ژئوفیزیک به مفهوم فیزیک زمین است، علم فیزیک با پنج پارامتر اصلی یعنی زمان، طول یا جابجایی، دما و جرم و بارالکتریکی یا جریان الکتریکی سروکار دارد که ژئوفیزیک همین پارامترها و یا مشتقات این پارامترها را در زمین اندازه گیری و تحلیل می کند.
با وقوع زلزله یک جابجایی(کمیت فیزیک) اندازه گیری می شود
حاتمی، افزود: با وقوع زلزله جابجایی ثبت می شود که یک اندازه گیری فیزیکی را برداشت می نماییم. سایر پارامترها هم می تواند پایه رشته های دیگر ژئوفیزیکی باشد، بعنوان مثال همه جای زمین چگالی یکسانی ندارند و چگالی یا دانسیته برابر است با جرم تقسیم بر حجم. حال اگر چگالی یک منطقه با منطقه دیگری با وجود مقادیری، متفاوت باشد، با اندازه گیری این اختلاف چگالی توانسته ایم اکتشافی داشته باشیم و اطلاعاتی را از درون زمین بدست آوریم. به عبارتی گرانی سنجی یا ثقل سنجی را در اکتشافات داریم.
وی ادامه داد: برای اندازه گیری این پارامترها، نیازمند تجهیزات و سرمایه هستیم، البته باید نسبت به علوم ریاضی، فیزیک و زمین شناسی هم شناخت داشته باشیم تا بتوانیم متوجه تفاوت جنس زمین در مناطق مختلف بطورمثال در اکتشاف معادن بشویم.
رییس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با بیان اینکه در مؤسسه ژئوفیزیک باید داده هایی را بصورت پیوسته و برخط اندازه گیری نماییم تا داده ها کامل شود، اضافه کرد: این اندازه گیری ها نیازمند وجود تجهیزات هستند که برخی را در داخل و برخی را از خارج از کشور می توان تامین کرد.
ضرورت افزایش درک عمومی مردم از پدیده زلزله
حاتمی با اعتقاد به اینکه نه فقط دولتمردان بلکه باید درک عمومی مردم از پدیده زلزله افزایش یابد، اضافه کرد: همه این موارد مستلزم فعالیت در عرصه فرهنگ سازی از کودکی تا بزرگسالی است که باید همه سازمان ها و ارگان ها همچون آموزش و پرورش، صدا و سیما بعنوان یک رسانه ملی، سازمان های مردم نهاد، اساتید دانشگاه و... مشارکت داشته باشند.
وی با بیان اینکه در علم ژئوفیزیک که بیشتر کشورها به آن می پردازند، باید ارتباطات بین المللی حفظ شود، تصریح کرد: در دنیا با صرف هزینه های زیاد نرم افزاری را برای تعیین محل اتوماتیک زلزله طراحی نموده اند که این نرم افزار را در اختیار ایران و دیگر کشورها قرار داده شده است، چون زلزله یک پدیده جهانی است و برای دستیابی به یک الگوی مناسب طی ۲۰ تا ۳۰ سال آینده باید همه داده ها در سراسر دنیا به اشتراک گذاشته شوند.
اگر بخواهیم در فضای بسته ای برای خودمان کار نماییم باید چرخ را از ابتدا اختراع کنیم
رئیس مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با بیان اینکه در مسایل علمی مرزی وجود ندارد، اضافه کرد: تا وقتی که بخواهیم در فضای بسته ای برای خودمان کار نماییم، باید چرخ را از ابتدا اختراع نماییم.
حاتمی افزود: اگر امروز دنیا در جایی به پیشرفت و توسعه رسیده است و ما الان محتاج آن هستیم، تنها به دلیل نگاه علمی آنها به مسائل بوده است، البته دراین میان مسئولیت پذیری شامل اجتماعی و شخصی و... هم مؤثر هستند.
به گزارش هوا فضا به نقل از ایسنا، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با بیش از ۶۵ سال سابقه فعالیت الان بیش از ۳۰۰ دانشجو در مقاطع ارشد و دکتری دارد و حدود ۴۰ عضو هیئت علمی در سه حوزه فیزیک فضا، فیزیک زمین و زلزله شناسی فعالیتهای آموزشی و پژوهشی دارند و این مؤسسه از آغاز سال تحصیلی جاری در رشته علوم فضایی در مقطع کارشناسی ارشد دانشجو پذیرش کرده است.
این مؤسسه علاوه بر فعالیت آموزشی و پژوهشی در سه حوزه لرزه نگاری، پیش نشانگرهای زلزله و مرکز تقویم فعالیت ملی دارد.
منبع: aero-space.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب