گفت و گوی مهر؛
آرتروز بیماری فراگیر
یک فیزیوتراپیست با اعلان اینکه آرتروز یکی از بیماریهای فراگیر در جامعه امروزی است، اظهار داشت: سبک زندگی ایرانی مانند طریقه نشستن و عدم ورزش مؤثر از عوامل شیوع این بیماری است.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها، مهتاب خیری: این روزها «آرتروز» یا «استئوآرتریت» یکی از علل شایع رجوع افراد به متخصصان ارتوپدی و کلینیک های فیزیوتراپی است. آرتروز یا بیماری «دژنراتیو» مفصل می تواند بر روی تمامی مفاصل بویژه مفاصل زانو، ران، مهره ها و انگشتان اثر بگذارد. تعداد مبتلایان در سالهای اخیر نزدیک به ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است و به علت هزینه های اقتصادی زیادی که بر جامعه اعمال می کند تشخیص اولیه آن بسیار مهم می باشد.
در ایران و بخصوص شهرهای سنتی همچون اصفهان هم به علت نوع سبک زندگی مانند دوزانو و چهارزانو نشستن، استفاده از توالت های ایرانی، عدم ورزش مؤثر و بخصوص تغذیه نامناسب شامل استفاده کمتر از مواد غضروف ساز، مانند آووکادو و سویا و بعضی ماهی ها این بیماری شیوع بالایی دارد.
درد از علایم اولیه این بیماری است و می تواند تاثیر عمیقی بر کیفیت زندگی و بر عملکرد فیزیکی و دیگر پارامترهای روانی داشته باشد.
در ارتباط یا بیماری آرتروز، علایم، پیشگیری و درمان این بیماری با فردوس دیانی فیزیوتراپیست و کارشناس ارشد صدمه شناسی ورزشی به گفتگو نشسته ایم که در ادامه از مد نظر خوانندگان می گذرد.
خانم دیانی! دلیل درد زیاد در بیماری استئوآرتریت چیست؟
ببینید، در مفاصل سالم، غضروف ها که ماده ای شبیه لاستیک هستند انتهای هر استخوان را می پوشانند و برای حرکات مفصل ها سطحی صاف و مهیا می کنند و مثل بالشتکی بین استخوان ها قرار می گیرد تا استخوان ها به سادگی بر روی هم سر بخورند، این در شرایطی است که در آرتروز، غضروف ها متلاشی می شوند و این امر باعث اختلال در حرکت مفصل و درد و تورم می شود.
بدین ترتیب با گذشت زمان و بدتر شدن آرتروز، استخوان ها امکان دارد بشکنند و ساختارهایی به نام خار استخوانی یا «استئوفیت» تشکیل گردد. قطعاتی از استخوان ها یا غضروف ها امکان دارد جدا شوند و در اطراف مفصل شناور بمانند.
در نهایت در بدن، فرایندی التهابی رخ می دهد و پروتئین هایی به نام «سیتوکین» و هم آنزیم های تولیدشده صدمه بیشتری به غضروف وارد می کنند. در مراحل نهایی آرتروز، غضروف از بین می رود و استخوان ها روی هم کشیده می شوند و این امر باعث بروز صدمه و درد بیشتری می شود.
اگرچه آرتروز در تمام سنین امکان دارد بروز کند، میزان شیوع آن در بین افراد بالای ۶۵ سال بیشتر است. این بیماری می تواند ورزشکارانی که تمرکز بر یک ورزش خاص دارند و حرکات تکراری گسترده انجام می دهند را هم درگیر کند.
عوامل خطر آفرین در ایجاد بیماری آرتروز کدامند؟
افزایش سن، وزن، داشتن سابقه صدمه مفصلی، ضعف عضلات، استعداد ژنتیکی، بی حرکتی طولانی مدت و تغذیه نامناسب از عواملی است که می تواند منجر به این بیماری شود. همینطور استفاده بیش از اندازه از مفاصل به صورت مثال در افرادی که شغل آنها نیازمند حرکات مشابه و مکرر است از عوامل خطر سازی است که میتوان از آن نام برد.
علائم آرتروز به چه صورت ظاهر می شود؟
علائم آرتروز بسته به مفاصل تحت تاثیر و هم شدت بیماری متغیر است. علامت رایج آرتروز در افراد درد و خشکی مفاصل، بخصوص در هنگام بامداد و یا پس از استراحت است. مفاصل صدمه دیده امکان دارد بخصوص بعد از فعالیت طولانی گرفتار تورم شوند. این علایم در طول زمان و به تدریج ایجاد می شوند و امکان دارد هیچ علایم خاصی در بدن ظاهر نشود اما گاهی با یک حرکت ناگهانی خویش را بروز می دهند.
شایع ترین این علایم عبارتند از: احساس درد و خشکی در محل مفصل پس از فعالیت یا استفاده ی بیش ازحد از مفاصل، بخصوص در ران ها و زانوها و پایین کمر، محدودشدن دامنه ی حرکت مفاصل، ایجاد صدا در هنگام خم کردن مفاصل که اغلب با درد همراه می باشد، تورم خفیف در اطراف مفصل، دردی که بعد از فعالیت یا در انتها روز بدتر می شود.
این بیماری چه مفاصلی از بدن را بیشتر درگیر می کند؟
۶ مفصل از بدن مانند زانوها، مفصل ران یا لگن، انگشتان دست، پا و ستون فقرات بیشتر درگیر این بیماری می شود که در ارتباط با هرکدام توضیح خواهم داد.
زانوها: یکی از شایع ترین محل های ایجاد آرتروز بخصوص در ایران، آرتروز زانو است؛ در این حالت احساس ساییدگی یا خراشیدگی و درد هنگام حرکت دادن زانوها به وجود می آید همینطور امکان دارد صدای تق تق یا کریپتوس شنیده شود.
مفصل ران یا لگن: دردی که در ناحیه کشاله ی ران یا باسن و گاهی در داخل زانو یا ران احساس می شود و بیمار برای کاهش درد مجبور می شود اندامش را کمتر حرکت دهد و کمتر راه برود، ازاین رو عضلات اطراف ران و باسن ضعیف شده و ایجاد لنگیدن در حین راه رفتن خواهد نمود.
انگشتان دست: آرتروز می توانند باعث تورم، قرمزی و تغییر شکل شود و یا ایجاد Heberdon node می کند که همان برجسته شدن سطح پشتی مفاصل بین انگشتی است. همینطور امکان دارد دردی در قاعده ی انگشت شست حس گردد.
پاها: درد و شکنندگی در مفصل بزرگ قاعده انگشت بزرگ پا که می تواند به میزان بالایی حرکت را محدود کند.
ستون فقرات: آرتروز ستون فقرات، شکستگی غضروف مفاصل و دیسک ها در گردن و بخش تحتانی کمر است. گاهی در اثر آرتروز خارهای استخوانی یا استئوفیت ایجاد می شود که روی اعصابی فشار وارد می نماید که از ستون فقرات خارج می شوند. این وضعیت امکان دارد باعث ضعف و درد در بازوها یا پاها شود و امکان دارد با بیماری های دیسک و سیاتیک هم اشتباه گرفته شود.
عوامل مؤثر در جلوگیری از آرتروز چیست؟
زمانی آرتروز بعنوان بیماری فرسودگی مفاصل در نظر گرفته می شد و پیامد اجتناب ناپذیر زندگی طولانی و فعال بود. با این حال، پژوهشها نشان داده اند آرتروز فرآیند پیچیده ای است که علل مختلفی دارد. برخی علل مانند ارث و جنس (بسیاری از انواع آرتروزها در خانم ها شایع تر هستند) خارج از کنترل ما هستند و فقط باید مدیریت شوند. این بیماری همراهِ اجتناب ناپذیری از پیری نیست؛ بلکه نتیجه ای از تلفیقی از عوامل مختلفی است که خیلی از آنها تغییر دادنی یا پیشگیری کردنی هستند که برخی از این فاکتورها را ذکر می کنم:
حفظ وزن سالم: وزن اضافه یکی از عوامل خطر آفرین مهم ابتلاء به آرتروز است و البته، دلیل واضحی هم دارد. هر کیلوگرم وزن اضافه بار بیشتری بر مفاصل تحمل کننده ی وزن مانند ران ها و زانوها اعمال می کند. با گذشت زمان، این دفعه اضافی باعث می شود غضروف تکیه گاه این مفصل از بین برود؛ اما فشارهای مکانیکی، تنها مشکل نیستند. بافت های چربی با تولید سیتوکین ها باعث تحریک و ایجاد التهاب در سراسر بدن می شوند. در محل مفاصل، سیتوکین ها با تغییر عملکرد سلول های غضروف باعث تخریب بافت می شوند. وقتی اضافه وزن دارید، بدنتان مقدار بیشتری از پروتئین های مخرب را تولید و آزاد می کند. کاهش وزن می تواند از استرس اعمال شده بر مفاصل و التهاب بکاهد و خطر ابتلای شما به آرتروز را به نصف برساند.
کنترل قندخون: آخرین پژوهشها نشان می دهند دیابت، بیماری مؤثر بر توانایی بدن برای تنظیم قندخون، عامل خطر آفرین مهمی برای ابتلاء به آرتروز است. سطوح بالای گلوکز باعث تسریع تشکیل ملکول های خاصی می شود که باعث خشکی بیشتر غضروف ها و حساسیت بیشتر آنها در مقایسه با فشار مکانیکی می شود. همچنین، دیابت می تواند باعث آغاز التهاب سیستماتیکی شود که ازبین رفتن غضروف را سبب شود. این ارتباط تازه کشف شده ی بین دیابت و صدمه مفاصل شاید بتواند توضیح دهد چرا خیلی از افراد مبتلا به دیابت به آرتریت هم دچارند.
فعالیت جسمی: فعالیت جسمی بهترین درمان موجود برای آرتروز است. همچنین، یکی از طریق های مؤثر برای سالم نگه داشتن مفاصل است. حتی ۳۰ دقیقه تمرین متوسط پنج بار در هفته باعث حفظ انعطاف پذیری مفاصل و استقامت عضلاتی می شود که باعث حمایت و تثبیت ران ها و بازوها می شوند. افزون بر این، ورزش تقویت قلب و ریه و کاهش خطر ابتلاء به دیابت را سبب می شود و عاملی مهم در کنترل وزن است. برای بهره مندی از این مزایا نیازی نیست حتما به باشگاه بروید. قدم زدن و پیاده روی ساده و یا کارهایی مانند باغبانی اثرهای مثبتی دارد؛ اما بیشترین مزایا با انجام برنامه ی ورزشی مداوم و تنظیم شده بر مبنای سن و علایق حاصل می شود. مهم نیست چه ورزشی انتخاب کنید، به صدای بدن خود گوش دهید. اگر بعد از انجام تمرین ورزشی گرفتار دردی می شوید که برای یکی دو ساعت همچنان باقی می ماند، بار دیگر کمتر ورزش و در فواصل آن استراحت کنید. برای اجتناب از صدمه دیدگی، به آرامی پیش بروید.
حفاظت از مفاصل: نحوه صحیح استفاده از بدن هنگام نشستن، کار کردن، بلند کردن وسایل و غیره می تواند مفاصل را از فشارهای روزانه حفظ کند.
عوارض ناشی از آرتروز چگونه بروز می کنند؟
درد یا تورم یا حالت خشکی حاصل از بیماری آرتروز انجام کارهای روزمره را در خانه یا محل کار سخت می کند. انجام کارهای روزمره مانند نظافت، کار با کامپیوتر یا رانندگی ناممکن می شود. وقتی مفاصل تحتانی بدن تحت تاثیر قرار می گیرند، فعالیتهایی نظیر قدم زدن و بالا رفتن از پله ها و بلند کردن اجسام دشوار می شود و وقتی مفاصل انگشتان دست درگیر می شوند، گرفتن و نگه داشتن اجسامی مانند مداد یا انجام کارهای ظریفی مانند کار با سوزن دشوار می شود به هر حال پدیده آرتروز مانند سفید شدن موی سر امری اجتناب نا پذیر است و تنها باید مدیریت شود.
علائم آرتروز درصورتی که اقداماتی برای جلوگیری از صدمه به مفاصل، مدیریت درد و افزایش انعطاف پذیری مفاصل انجام نشود، امکان دارد آشفتگی های زیادی را در زندگی روزمره به وجود آورد.
آیا درمان خاصی برای این بیماری وجود دارد؟
نکته اینجاست که با وجود دستاوردهای اخیر در مورد این بیماری درمان هنوز یک چالش است. در واقع هیچ روش درمانی خاصی وجود ندارد که بتواند تخریب تدریجی غضروف مفصلی ناشی از آرتروز را متوقف نماید ولی با این وجود عملکرد مفصل می تواند توسط روش های درمانی که اغلب متخصصین فیزیوتراپی عرضه می دهند بهبود یابد.
درمان درجهت کاهش سفتی و درد مفاصل بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از پیشرفت بیماری با ورزش است. نتایج مطالعه ای پژوهشگران در چندین تحقیق متفاوت بهبود عملکرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به آرتروز را بعد از انجام ورزش های منظم روزانه نشان داده است.
داشتن فعالیت جسمی بخش مهمی از برنامه مدیریت آرتروز است؛ انواع مختلفی از ورزش های زمینی و آبی می توانند باعث تقویت عضلات ران و بهبود درد آرتروز شوند.
اگر به آرتروز پیشرفته زانو مبتلا باشید و پزشک هم گفته باشد به جایگزینی کامل مفصل زانو نیاز دارید، نمی توان ادعا کرد ورزش می تواند سبب شود به اتاق جراحی نروید. با این وجود، این بدان معنا نیست که باید تا زمان جراحی ورزش را ترک و استراحت کنید.
آیا این امر در ارتباط با آرتروز پیشرفته هم صدق می کند؟
متخصصان می گویند حتی افراد گرفتار آرتروز زانو پیشرفته هم باید تا حد ممکن فعال باشند. پیشبینی کننده مهمی از عوارض جانبی بعد از جراحی، میزان تحرک شما پیش از جراحی است. اگر در وضعیت ضعیفی جراحی کنید، نتیجه خوبی حاصل نخواهد شد. حتی اگر ورزش نتواند روی درد ران شما اثرگذار باشد، بهتر است تا حد ممکن در وضعیت سالم تری جراحی کنید ازاین رو انجام حرکات ورزشی زیر نظر متخصصین علم ورزش یا فیزیوترا پیست ها قبل و پس از انجام عمل جراحی به شدت سفارش می شود.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب